Ergen Ergen Davranma

Bu cümleyi hepimiz duymuşuzdur. 12-18 yaşlarında sıklıkla duyduğumuz bir cümle ya da o yaşlardaki çocuklarımıza sıklıkla kullandığımız bir cümle.

Ne demek istiyoruz ‘ergen ergen davranma’ diyerek?

Ebeveyn olarak çocuğun yaptığı olumsuz gördüğümüz şeyi yapmamasını istiyoruz.  Bu onun davranışlarını kısıtlamak oluyor. Bazen ebeveyn mantıklı bir gerekçe sunarak bunu yapmak istediğini dile getiriyor zaten. ‘Ben senden daha bilgiliyim, o zaman beni dinleyeceksin.’ Bu cümleyi söylemese de ebeveyn, onu hissettiriyor. Sen hiçbir şey bilmiyorsun, hiçbir şeyden anlamazsın demekten farksız bu. İletişim böyle olunca çocuk kendini kapatıyor doğal olarak. Ergenlerle iletişimde yapılan en büyük hatalardan bir tanesi de bu: ‘Söylediğimiz sözlerin onlarda ne hissettirdiğini anlamamak.’ Ona yol göstermek ve onu korumak isterken kurduğumuz cümleyle ona hiçbir şey bilmediğini düşündüğümüzü hissettirebiliyoruz. Kendimizden uzaklaştırabiliyoruz.

Ergenlik dönemi fırtınalı zor bir zamanı kapsıyor. Dengesizliklerin olduğu ve suların durulmadığı bir zaman. Herkeste birbirinden farklı durumlar ortaya çıkabiliyor. Bu yüzden tam olarak yaşanılanı tarif etmek de zorlaşıyor. Ergenlik bir geçiş dönemi. Çocukluktan yetişkinliğe geçtiğimiz ve kendi içerisinde de aşamaların bulunduğu bir dönem. Kızlarda 8-9 yaşlarında, erkeklerde 10-11 yaşlarında başladığı yaygın olarak kabul edilse de genetik ve çevresel faktörlere göre sapmalar yaşanabiliyor. Beslenme bile etkili bu durumda. Yapılan çalışmalar gösteriyor ki bu yaşlar %55’lik bir çoğunluğu temsil ediyor. Kalan %45 bu yaş aralığından farklı bir dönemde başlayabiliyor. Bu da demek oluyor ergenliğe geç veya erken girmek de yaygın olarak görülen bir şey.

Ergenlik fizyolojik değişimlerle başlayarak buna duygusal değişimlerin eşlik etmesiyle birlikte devam eden ve en sonunda da bilişsel değişimle birlikte tamamlanan bir dönem. Fizyolojik gelişim > duygusal gelişim > bilişsel gelişim. Hal böyle olunca fizyolojik gelişimini büyük oranda tamamlamış bir ergen, size yetişkinmiş gibi gelebilir fakat içinde henüz duygusal gelişimini tamamlamamış biri bulunuyor. Duygusal gelişimin başlaması, hormonsal değişimlerle birlikte duygusal gelgitlere yol açıyor. Fırtınalı bir hava hakim gibi düşünün. Aslında tam şu aralar yaşadığımız hava olayları gibi, bir gün bakıyoruz hava güllük gülistanlık. Bir bakmışsınız yağmur, sel götürüyor. Ergenlikte de bir süre bu duygusal değişimler sık ve hızlı yaşanabiliyor. Bu değişime ayak uydurmak çocuk için de zor, o da kendisini anlamayacaktır. Aynı zamanda sürekli olarak ailesi tarafından ‘böyle yapma’, ‘şunu şöyle yap’ gibi direktifler onu anlaşılmadığını düşünmeye iter. Aileden uzaklaştıkça çevresindeki arkadaşları onun için daha güvenli liman olur.

Arkadaşlıklar bu dönemde önemli yer kaplamaktadır. Ailenin tutumu burada önemli. Eğer çocuğa sürekli yargılayıcı davranırlarsa çocuk arkadaşlarını daha anlayışlı ve güvenli bulur. Bu durumda arkadaş çevresindeki riskleri görse de buna aldırış etmeyebilir çünkü önceliği kabul görmek ve sevilmektir. Bu da demek oluyor ki ailenin ilk olarak sevgiyi ve kabul edilmeyi hissettirmesi gerekiyor. Bunu sağlamak için davranışlarına daha sakin yaklaşılmalı ve üst perdeden tepki verilmemeli. Anlayışlı olursanız ergenlik dönemini sağlıklı geçirebilirsiniz. Buradaki sağlıksızlık, çocuğun öfkeleri ya da gelgitleri değildir. Bu davranışların sonuçları ve bu davranışların yol açabileceği ekstra olumsuzluklardır. Sigara, alkol gibi bağımlılık yapıcı davranışlar ya da kendine zarar verme davranışları gibi şeylerden bahsediyorum.

Ergenlik döneminde nasıl bir yol izlenebilir?

• Ergenlik dönemine hazırlık yapmak her şeyi kolaylaştırabilir. Kızlar ve erkekler için bu hazırlığın yaşları değişiyor. Ergenlik dönemine başlama yaşından 1-1,5 sene öncesinde yavaş yavaş büyüdüğü ve bu büyümenin bazı fizyolojik değişimler getirebileceği açıklanmalıdır. ‘Göğüs bölgende değişimler olacak’, ‘omuzların genişleyecek’, ‘boyun birden uzayacak’ gibi açık ve sade bir anlatımla bu bilgiler paylaşılmalıdır. Eğer ebeveyn olarak siz bu bilgilendirmeyi yaparken utanırsanız, çocuğunuz da bu konunun utanılacak bir şey olduğunu düşünür ve sizinle bu konuları konuşmaktan kaçınır. Bu konular zor olabilir, eşler olarak birbirinizle alıştırmalar yapabilirsiniz, birbirinize destek olabilirsiniz. Bir abi, abla varsa önce onunla konuşup ergen olanı nasıl anlayacağınız ve konuyu nasıl konuşacağınız konusunda destek alabilirsiniz.
• Hislerini anlamaya çalışın. Sohbetler hep ona deneyim paylaşımı ya da öğüt verme üzerine kurulmamalı. Bazen sadece onu dinlemelisiniz. Sizinle günlük rutinlerini paylaşabilirse bir sorun yaşadığında da paylaşmaya cesareti olur.
• Ani çıkışlara karşı önlemler alın. Ergenin bu dönemde en hassas olabileceği konu baskı altında hissetmek ve kendi kararlarını alamamış olmak. Kendini özgür hissetmediğinde çatışma kaçınılmazdır. Bu konuda ona tercihler sunmak en basit yol olabilir. Bazı noktalarda sınırlar oluşturarak özgür kalabileceği alanlar yaratabilirsiniz. Bu çocuğunuzun sorumluluk alma bilincini de yükseltir. Evde bir şeyin yerini değiştirecekken ona da fikrini sorun. Alacağınız araba, kıyafet gibi şeyler de fikir alışverişi yapın ya da araştırma yapması için yaşına uygun görevler verin.
• Davranışlarının sorumluluk almasını sağlayın. Her şey güzel gitmeyebilir. Bazen sorunlar yaşanacak ve bu sorunlara karşı sorumluluk almak da yetişkinliğe geçişte kazanılması gereken bir gelişim görevidir. Bu konuda çocuğunuzu destekleyin, sizin çizdiğiniz sınırlarda zorlanıp sınırı aşarsa bunun bedelleri olmalı. Bir mahrumiyet yaşamalı. Bu bedeller çok ciddi cezalar olmamalı ve telafi edilebilir şeyler olmalıdır. Ekran süresini kısabilirsiniz, keyif aldığı bir şeyden mahrum bırakabilirsiniz. Ölçülü ve sınırlı mahrumiyetler olmasına dikkat edin.

Ergenlik dönemi görece zor gözükse de kaçınılmaz olduğunu söyleyerek ona direnç göstermektense onunla yaşamayı öğrenmeniz gerektiğini söyleyebilirim. Bu süreyi sabrederek geçirmektense kendinizi esnetebilmeyi ve anın tadını çıkartabilmeye bakın. Çocuğunuzla geçirdiğiniz keyifli dakikalar paha biçilemez olacaktır ve çocuğunuzu keşfetmek eminim size çok iyi hissettirecek.

Sağlıcakla kalın.