Oyun Terapisine İçeriden Bir Bakış

Bu haftaki yazımı seçerken sıfırdan başlıyormuşuz gibi davranmak istedim. Çünkü ne kadar da üzerine konuşsak sanki hala konuşulacak bir şeyler varmış gibi hissediyorum. Bu haftaki yazımın konusu ‘Oyun terapisi’.

Çocuklarla çalışırken aile ve çocuk arasında bir denge kurmak gerekebiliyor. Danışma içerisinde çalıştığım kişiyle, çalışmamın verimini göstermem gereken kişi aynı değil. Böyle olduğunda süreci aileye de açıklamak ve paylaşmak gerekiyor. Aileler bazen kulaktan dolma bilgilerle, bazen veli görüşmelerinde öğrendikleri bilgilerle oyun terapisi hakkında biraz bilgiye sahipler. Peki, seans odasından baktığımızda oyun terapisi nedir?

“Kuşlar uçar, balıklar yüzer, çocuk oyun oynar.”

                                                      Garry Landreth

Bu oyun terapisini anlatırken sık sık kullandığım bir alıntıdır. Çocukların dili oyundur. Her çocuk oyun oynar. Oyun kuramamak çocuk için tek başına bir sorundur. Konuşabilen, konuşamayan tüm çocuklar oyun oynarlar. Oyunlarla kendilerini ifade ederler. Çocuklar yaşadıklarını oyunda canlandırırlar. Oyun terapisi odasında, dışarıda yaşadıklarını oynayarak kendi travmalarını, iç dünyalarındaki dinamikleri işlerler. Oyunlarıyla yaşadıklarını işlerlerken oyun odası onlar için güvenli bir alandır, kendi kontrol edebildikleri bir alan. Aile taşındı mı? Onu oyununda canlandırır. Evde bir tartışma mı oldu? Oyununda tartışmalar olur.

Oyun terapisi seansı içinde çocuğun dünyasına gireriz. Bu dünya onun istediği şekilde oluşturulur. Bu dünyanın sahibi odur. Bu yüzden seans içerisinde ne yapmak istediğine o karar verir. Eşlik etmemizi istediğinde ona eşlik ederiz, istemiyorsa biz onu izleyip şahit olmakla yetiniriz. Bazen sadece şahit olmamızı isteyebilir. Bu isteği saygı duyulmaya değerdir. Oyun terapisi ne kadar özgürce bir alanmış gibi dursa da sınırların olduğu özgür bir alandır. Kendine veya terapiste zarar vermemek, bilerek bir oyuncağa ya da bir nesneye zarar vermemek gibi sınırlar vardır.

“Her seans, çocuk için yeni bir başlangıç fırsatıdır.”

                                                      Garry Landreth

Çocuk bir seansta çözemediği problemini diğer seansta farklı bir yolla işlemeye çalışır. Oyunlar değişir, şekil değiştirirler ve farklı bir senaryo işlenir. Oyunlar işlendikçe ilerleme devam eder. Yetişkin terapisinde geçmişten kurtulup günümüze gelme süreci gibi.

Aileler burada şu soruyu sorabiliyorlar. Çocuğa bu kadar alan tanınmalı mı, sorunlar böyle mi iyileşecek? Bu duruma alışkın olmadıkları için, onlara farklı gelebiliyor. Toplumumuzda çocuk kendine bırakılmaması ve hep yönlendirilmesi gereken bir varlık çünkü. O hiçbir şey bilmez, boş bir defterdir. Aslında tam olarak da öyle değildir. Çocuk kendisi için doğası gereği en iyisini bilebilir. Tabi ki çocuğun psikozları yoksa. “Çocuk, doğuştan getirdiği özellik olarak kendi için sağlıklıya yönelmeye meyillidir.” Bu bizim fıtratımızda var. Evrendeki her şey, düzensizden düzene doğru akar. Onu etkileyen olumsuz durumlar dışarıda bırakıldığında, çocuk kendini iyileştirmeyi başarır. Oyun terapisti olarak seans içerisinde onun engelleyicilerini kaldırmaya çalışırız. Çocuk kendini ifade edebildikçe iyileşir. İstikrarlı bir şekilde karar alma mekanizmasını teşvik edip motivasyonunu artırırız. Çocuk oyun terapisi içerisinde tüm travmaları, yanlış tercihleri ve hayal ürünü dünyasıyla kabul edilir. Bu koşulsuz kabul ile hayatında biriyle sağlıklı bağ kurma şansı yakalar. Bu bağ, dışarıda aile tarafından da desteklendiğinde tam olarak yaşamındaki işlevselliğini geri kazanır.

Sağlıklı bir bağı olmayan çocuk oyun terapisi içerisinde başlangıçta danışmana güven duymakta zorlanır. Bir yandan seans odasını keşfederken bir yandan da danışman ile güven bağı kurmayı dener. Bu denemelerde bazen sınır aşmalar, bazen ‘böyle yaparsam da kabul edilir miyim?’ sorusunu yanıt arayan hareketler yapar. Bunlar bazen danışman için sınav gibi oluyor, ben böyle hissediyorum. Zorlayıcı davranışlarla koşulsuz kabulü sorguladıktan sonra eğer sınavı geçersek güven bağı kurulur. Bu bağ kurulduktan sonra artık kendi iç dünyasıyla barışmaya girişebilir. Kendi iç dünyasındaki sorunları işler. Çocuk travmalarını oyun odasında işlerken danışmanın ona eşlik etmesiyle sorunlarını kendi başına çözebilmeyi öğrenir. Bu başarı desteklenmelidir. Çocuk sistemli olarak yavaş yavaş kendi başarılarını görür, desteklendiğini hisseder. Rahatlar, huzurlu bir ruh hali görülür. Bu da davranışlarına yansır. Oyun terapisinin başında içeri girerken korkan, mutsuz duran çocuklar; sonraları artık heyecanla o anı bekleyerek keyif alarak çıkarlar seanstan.

Oyun terapisinin dokunduğu alan çocukla sınırlı kalmaz. Aileye de etki eder. Huzur bulaşıcıdır, ev içerisinde artık kendini dengeleyebilen, sağlıklıya yakın bir kişinin olması diğer bireyleri de etkiler. Onlar hem terapinin doğal sürecinden etkilenirlerken hem de aldıkları ebeveyn danışmanlığı sayesinde -oyun terapisi içerisinde 4 haftada 1 şeklinde ebeveynle de görüşme yapıyoruz- kendi iç dünyalarına da ışık tutabilirler. Kendi ebeveynlik ihtiyaçlarını anlayabilir ve buna göre hareket edebilirler.