“Çocuğum Herkese Sarılıyor!”: Çocuklarda Sınır Eğitimi Neden Önemlidir?

Çocuklar sosyalleşmeye başladıkça sınır kavramı da bizim için önemli olmaya başlar. Parkta oyun oynarken ya da AVM’de gezerken diğer insanlara karşı tutumlarını gözlemleriz. Bazı çocuklar diğer insanlara hiç gitmezken bazı çocuklar kontrolsüzce yabancılara yaklaşabilirler. Hatta bazen fiziksel temas, öpme gibi davranışlarda bulunabilirler. Böyle bir durumla karşılaştığında ebeveynler doğal olarak kaygılanırlar. Tedirgin olmaya başlarlar. Bu durumda bazen çocuğu yargıladıklarını bile görebiliriz.

 

Sınırlar Neden Önemlidir?

Sınırlar çocukları ve bizleri güvende hissettiren temel çizgilerimizdir. Çevremizdeki insanlara karşı oluşturduğumuz sınırlar bizi fiziksel ve duygusal olarak korur. Bağ kurmak istediğimiz insanları diğerlerinden ayırmayı ve bazen de kendimizi diğer insanlara karşı korumamıza yardımcı olur. Bu da içsel olarak kendimizi daha huzurlu ve güvende hissetmemizi sağlar.

Sınırların sağlıklı oluşması çocukluk döneminde başlayan bir durumdur. Bu dönemde yaşanabilecek olumsuzluklar sınırlarda aksamalara yol açabilir. Sınır kavramını öğrenemediğimizde, yetişkin olarak kurduğumuz ilişkilerde bazen kendimizi kullanılmış, değersiz ve rahatsız hissedebiliriz. Zaman zaman bu durumu hepimiz yaşıyor olabiliriz fakat bu durumun yoğunluğu bir şeylerin yolunda olmadığı için bir ipucu olabilir.

 

Sınır Kavramı İçin Önemli Gelişim Dönemleri

Sınır kavramı, Erik Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı’nda iki evrede ön plana çıkıyor:

• 1,5-3 yaş: ‘Hayır’ demeyi öğrenme dönemi (Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç)

• 3-6 yaş: Sosyal sınırları tanıma ve saygı geliştirme dönemi (Girişimciliğe Karşı Suçluluk)

İlk evrede (Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç), çocuk ‘istemiyorum’ demek gibi kendi sınırlarını oluşturmaya çalışır. Bu evrede çocuk ‘hayır’ demeyi öğrenir. Sonra kendi bedenine sahip çıkmaya başlar. Bazen çocuğun size karşı bile ‘Beni öpmeni istemiyorum’ dediğini ve öpülmekten kaçtığını görürsünüz. Aslında bu tepkiler, çocuğun sağlıklı bir özerklik ve beden farkındalığı geliştirdiğinin göstergesidir. Bazen hoşunuza gitmese de bu böyledir. Çocuğunuzu kendi istediğiniz her an öpemeyebilirsiniz.

İkinci evrede (Girişimciliğe Karşı Suçluluk), çocuk kendi sosyal alanını keşfeder. Başkalarının sınırlarını öğrenir. Bazen başkalarının sınırlarını ihlal edebilir. Tatlı ve nazik bir şekilde sınırlar anlatıldığında çocuk toplumsal kuralları, sınırları ve rıza kavramını içselleştirebilir.

Bu iki gelişim evresi, çocukların hem kendilerini hem de başkalarını tanımalarına olanak tanıyan dönemlerdir. Bu dönemde vereceğiniz rehberlik, ileriki yaşlarda çocukların sınırlarını koruyabilen, empati kurabilen kişiler olmasında temel rol oynar.

Bu dönemlerde çocuk, hem kendi sınırlarını keşfeder hem de başkalarının sınırlarını anlamaya başlar. Tabii ki bu öğrenme her çocukta aynı hızda ilerlemez. Bazı çocuklar sosyal etkileşimlere çok açıktır ve henüz sınır kavramı tam yerleşmediği için tanımadığı kişilere sarılabilir, öpebilir. İşte bu noktada, çocuğun yabancılarla olan temas biçimi hem gelişim hem de eğitsel olarak dikkatle ele alınmalıdır.

Çocuğum diğer insanlara neden sarılıyor olabilir?

Bazı çocuklar tanımadıkları kişilere karşı çok daha yakın olabilirler. Yanlarına gidip konuşmak, sarılmak ya da öpmek gibi fiziksel temas içeren davranışlar sergileyebilirler. Bu durum özellikle kalabalık ortamlarda olduğunda sizleri endişelendirebilir. Bu gibi durumlarla karşılaştığımızda panikle yaklaşmadan çocuğumuzun sınır kavramıyla ilgili bilgilerini bir gözden geçirmeli ve davranışlarının nedenini anlamaya çalışmalısınız.

• • • Sevgi gösterme biçimi olarak temasla büyümüş bir çocuk, birisine sevgisini göstermek için bu şekilde yaklaşabilir.
    • Sınır kavramı gelişmemiş bir çocuk kişisel alanını ve mahremiyeti öğrenemediği için kolaylıkla birine sarılabilir.
    • Deneyim eksikliği olan bir çocuk, farklı sosyal ortamlara az girdiği için veya yeni yeni girdiği için o ortamdaki sınırları aile içerisindekiyle karıştırabilir.
    • Onay alma isteği olan bir çocuk, bu şekilde sınırsız bir etkileşimin ilgiyi üzerine çektiğini gördüğü için bu tür davranışları sürdürebilir.

 

Bu Durumda Ne Yapmalıyım?

Eğer çocuğunuzda bu tür bir durumlar karşılaşıyorsanız onu utandırmadan ve kırmadan yaklaşmaya dikkat etmelisiniz. Nihayetinde çocuklar dünyayı yeni keşfediyorlar ve bu durumları öğrenerek ilerlemeleri gerekiyor ve siz ebeveynininde onu kırmadan sınırları öğrenmesine yardımcı olmanız gerekiyor.

• • • Yapıcı yaklaşın: Panik yapmadan çocuğunuza yanaşıp “Şimdi sarılmak yerine el sallayabiliriz, bu da çok nazikçe bir davranış olur.” diye yönlendirebilirsiniz.
    • Rol model olun: Çocuklarınızla evde sınır çalışmaları yapabilirsiniz. Parkta veya dışarıda bir yerde insanlarla nasıl tokalaşacağını canlandırabilirsiniz.
    • Etiketlemeyin: “Herkese sarılma artık!” gibi bir tepki onu etiketlemenize yol açar. Bu ona zarar verir. Bunun yerine, davranışın neden uygun olmadığını kısaca açıklayın ve alternatif sunun. Çocuğunuz sarılmayacak ama ne yapacak? Bunu bilemez.
    • Duygularını anlamaya çalışın: Çocuğunuz birilerine sarılmak isteyebilir. Bu isteği yüzünden yargılanmamalıdır. “Bunu istiyor olabilirsin ama bazı insanlar buna hazır olmayabilir. Önce izin isteyebiliriz.” gibi bir yaklaşım, duyguları değil davranışları hedef almanızı sağlar.

Çocuğunuzun başkalarına sarılması onu terbiyesiz, şımarık ya da kötü biri yapmaz. Sınırlarda zorlanıyor olabilir. Belki aile olarak sınırlarla ilgili desteğe ihtiyacınız olabilir. Çocuğunuzun bireysel olarak duygusal desteğe, etkileşime ihtiyacı olabilir. Farklı alternatifler her zaman mümkün.

Sınır kavramı öğrenilmeye açık bir beceridir ve doğru zamanda, doğru bir rehberlikle öğrenilebilir. Yazımın başında belirttiğim dönemler bu becerileri kazanmak için kritik dönemler olmakla birlikte bu dönemleri geçmiş çocuklar da sınır becerilerini geliştirebilirler ve kazanabilirler. Sınırlar hem çocuklarımızı korur hem de onlara güvenli ilişkiler kurmalarında temel bir rol oynar.